Τι αλλάζει στην εργασία με τα έκτακτα μέτρα της 20ης Μαρτίου;

Ήταν διαχρονικά σαφές σε κάθε κρίση, το ίδιο και στην κρίση του κορωνοϊού. Οι εργαζόμενοι και οι οικογένειές τους, θα αρκεστούν στα ελάχιστα και θα σηκώσουν το βάρος των διευκολύνσεων προς τους εργοδότες των οποίων η δραστηριότητα μειώνεται.

Για ακόμα μία φορά δηλαδή, μετά τις τράπεζες κατά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, η κοινωνία καλείται να στηρίξει την «επιχειρηματικότητα», η οποία στις εποχές της κερδοφορίας απαιτεί όλο και λιγότερη κρατική παρέμβαση αλλά στις εποχές των “ισχνών αγελάδων” απαιτεί, με την ίδια ευκολία και ένταση, την κρατική παρέμβαση για τη διάσωσή της.

Ενδεικτικά τα τελευταία μέτρα που έχουν ληφθεί με την ΠΝΠ 20.03.2020 και αφορούν την εργασία είναι τα εξής:

1. Αναστολή της σύμβασης εργασίας, με μονομερή επιβολή από τον εργοδότη. Ποιες επιχειρήσεις είναι αυτές που μπορούν να προσφύγουν σε αυτό το μέτρο; Όσες «πλήττονται σημαντικά» και συμπεριλαμβάνονται στους Κωδικούς Αριθμούς Δραστηριότητας που θα ορίζει το Υπουργείο Οικονομικών. Αναστολή της σύμβασης εργασίας έτσι όπως εισήχθη με την ΠΝΠ, σημαίνει μη παροχή εργασίας, μη καταβολή μισθού, καταβολή από το κράτος βοηθήματος των 800 ευρώ για 1,5 μήνα και καταβολή ασφαλιστικών εισφορών στον δηλωμένο μισθό, επίσης από το κράτος.

Πριν την ΠΝΠ ο εργοδότης είχε και έχει τη δυνατότητα, εφόσον περιοριστεί η οικονομική του δραστηριότητα, αντί να προβεί σε καταγγελία των συμβάσεων εργασίας των εργαζομένων στην επιχείρησή του, να θέσει αυτούς σε διαθεσιμότητα για διάστημα το πολύ έως 3 μήνες ανά έτος μετά από ενημέρωση των εργαζομένων και διαβούλευση με αυτούς ή τους εκπροσώπους τους.

Στην πραγματικότητα μέχρι σήμερα, η ενημέρωση και διαβούλευση αποτελούσε τυπική διαδικασία αφού ακόμα και αν οι εργαζόμενοι δεν συμφωνούσαν ο εργοδότης μπορούσε να τους θέσει σε διαθεσιμότητα. Κατά το διάστημα της διαθεσιμότητας οι εργαζόμενοι δικαιούνται το ήμισυ των τακτικών αποδοχών τους. Κατά το χρόνο της διαθεσιμότητας η εργασιακή σχέση παραμένει σε ισχύ, ο εργαζόμενος εξακολουθεί να ασφαλίζεται κανονικά στον ασφαλιστικό φορέα ενώ ο χρόνος αυτός προσμετράται ως χρόνος πραγματικής υπηρεσίας για την ετήσια τακτική άδεια, για την προϋπηρεσία κλπ.

Τέλος οι εργαζόμενοι που τίθενται σε καθεστώς διαθεσιμότητας δικαιούνται επίδομα από τον ΟΑΕΔ ίσο με το 10% του μέσου όρου των τακτικών αποδοχών των δύο τελευταίων μηνών υπό καθεστώς πλήρους απασχόλησης. Με την ΠΝΠ  της 20/03/2020  η κυβέρνηση έρχεται να θεσμοθετήσει -έστω προσωρινά- ένα ιδιότυπο καθεστώς διαθεσιμότητας το οποίο ονομάζει αναστολή της σύμβασης εργασίας.

Έτσι, στο άρθρο 11 της ΠΝΠ 20.03.2020, ορίζεται ότι οι επιχειρήσεις που πλήττονται σημαντικά λόγω του κορωνοϊού (όπως αυτές ορίζονται από το Υπουργείο Οικονομικών) έχουν τη δυνατότητα να αναστέλλουν τις συμβάσεις εργασίας μέρους ή του συνόλου του προσωπικού τους για διάστημα έως ένα μήνα από τη δημοσίευση της ΠΝΠ. Έτσι ο εργοδότης μπορεί ουσιαστικά να θέτει σε διαθεσιμότητα μέρος ή το σύνολο των εργαζομένων του χωρίς όμως τα “βάρη” που μέχρι τώρα έθετε ο νόμος:

– Δεν απαιτείται να προβεί σε καμία ενημέρωση και διαβούλευση με τους εργαζομένους.

– Δεν καταβάλει αποδοχές.

– Δεν επιβαρύνεται ούτε καν με την καταβολή των ασφαλιστικών εισφορών τους.

Να σημειωθεί ότι το ποσό των 800€ αφορά το διάστημα από 15/03/2020 έως 30/04/2020, δηλαδή 1,5 μήνα. Συνεπώς το ποσό που ουσιαστικά αντιστοιχεί στις αποδοχές 1 μήνα ανέρχεται σε 533,33€, χαμηλότερο δηλαδή ακόμα και από τον κατώτατο μισθό.

2. Απαγόρευση καταγγελίας συμβάσεων εργασίας, για όσους εργοδότες-επιχειρήσεις έχει ανασταλεί η δραστηριότητα μετά από εντολή της κυβέρνησης. Όποια καταγγελία σύμβασης έγινε από την 18.03.2020 και μετά σε τέτοιες επιχειρήσεις, είναι άκυρη σύμφωνα με το δέκατο άρθρο της ΠΝΠ. Δεν προστατεύονται όμως ούτε οι απολύσεις που έγιναν το προγενέστερο διάστημα, ούτε οι απολύσεις που κρύφτηκαν πίσω από «οικειοθελείς αποχωρήσεις» αλλά ούτε οι απολύσεις που έγιναν και θα γίνουν σε επιχειρήσεις που δεν έκλεισαν με κρατική εντολή και δεν επέλεξαν το μέτρο της αναστολής των συμβάσεων. Μόνη πρόβλεψη για τις τελευταίες αυτές κατηγορίες εργαζομένων είναι ότι όσοι απολύθηκαν ή αποχώρησαν από την εργασία τους από 1.03.2020 έως και 20.03.2020, θα λάβουν το βοήθημα των 800 ευρώ.
3. Μεταφορά προσωπικού σε επιχειρήσεις εντός του ιδίου ομίλου και μάλιστα χωρίς να απαιτείται συμφωνία του εργαζομένου. Μία πολύ σημαντική πρόβλεψη του δέκατου άρθρου της ΠΝΠ 20.03.2020, είναι και η δυνατότητα μεταφοράς προσωπικού από μία επιχείρηση σε άλλη επιχείρηση του ιδίου ομίλου. Οι επιχειρήσεις που μπορούν να προχωρήσουν στο εν λόγω μέτρο είναι όσες κλείνουν με εντολή της κυβέρνησης και όσες πλήττονται σημαντικά. Στο άρθρο 10 της από 20/03/2020 ΠΝΠ ορίζεται ότι “Στο πλαίσιο των έκτακτων και προσωρινών μέτρων στην αγορά εργασίας για την αντιμετώπιση και τον περιορισμό της διασποράς του κορωνοϊού COVID-19, ο εργοδότης του οποίου η επιχειρηματική δραστηριότητα πλήττεται σημαντικά ή τελεί υπό απαγόρευση της επιχειρηματικής δραστηριότητάς του με βάση τις κείμενες κανονιστικές πράξεις, δύναται να μεταφέρει προσωπικό από επιχείρηση του ομίλου σε επιχείρηση του ιδίου ομίλου, κατόπιν σχετικής μεταξύ τους συμφωνίας.”. Εν προκειμένω φαίνεται ότι παρακάμπτεται ο κανόνας της συναίνεσης του εργαζομένου για την παραχώρηση του σε άλλη επιχείρηση του ομίλου ενώ προκύπτει και σειρά άλλων ζητημάτων:

– Για πόσο διάστημα μπορεί να ισχύσει η παραχώρηση; Στον ενδοομιλικό δανεισμό εργαζομένων μέχρι τώρα η σύμβαση παραχώρησης όριζε και το χρόνο της παραχώρησης. Μήπως η φράση “μεταφέρει” ερμηνεύεται κυριολεκτικά, δηλαδή για αόριστο χρονικό διάστημα;

– Με ποιους όρους μεταφέρεται ο εργαζόμενος στην άλλη επιχείρηση του ομίλου;  Μέχρι τώρα παραχωρείτο με τους ίδιους όρους με τους οποίους πρόσφερε την εργασία του στον αρχικό του εργοδότη. Με τις νέες ρυθμίσεις τι θα συμβεί; Θα μπορεί η νέα επιχείρηση να τροποποιεί μονομερώς τους όρους εργασίας του εργαζομένου; Κατά την γνώμη μας τροποποίηση των όρων προς το χειρότερο αποτελεί προφανή βλαπτική μεταβολή. Άραγε η μεταφορά του εργαζόμενου χωρίς τη θέλησή του σε επιχείρηση ομίλου η οποία έχει συναλλαγή εν μέσω πανδημίας με το κοινό, δεν αποτελεί από μόνη της διακινδύνευση της υγείας του (και του άμεσου περιβάλλοντός του) και βλαπτική μεταβολή;

Η ΠΝΠ προβλέπει ότι με απόφαση των υπουργών Οικονομικών και Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων θα ορίζονται οι λεπτομέρειες για την εφαρμογή του συγκεκριμένου άρθρου, οπότε πρέπει να αναμείνουμε προκειμένου να μπορούμε με ασφάλεια να προβούμε σε συμπεράσματα. Πρέπει όμως να σημειώσουμε ότι στην Ελλάδα δεν δραστηριοποιούνται πολλοί όμιλοι επιχειρήσεων. Παρόλα αυτά εδώ και χρόνια υπήρχαν πιέσεις για να ξεπεραστούν οι “αγκυλώσεις” που προαναφέρθηκαν και επέβαλαν τη συναίνεση του εργαζομένου, τον ορισμό χρόνου ισχύος της παραχώρησης κλπ. Ιδίως το τελευταίο διάστημα όμιλος επιχειρήσεων που δραστηριοποιείται στις τηλεπικοινωνίες ήταν ιδιαίτερα πιεστικός για αυτό το ζήτημα, η δε ΠΝΠ, για τους γνωρίζοντες, “φωτογραφίζει” το συγκεκριμένο όμιλο και τις “ανάγκες” του…

4. Με το δωδέκατο άρθρο της ΠΝΠ 20.03.2020, παύει προσωρινά να ισχύει έως τις 30.04.2020 η παράγραφος 2 του άρθρου 1 του ν. 4325/2015 η οποία ορίζει : «2. Σε καμία περίπτωση δεν επιβάλλεται πολιτική επιστράτευση ή οποιασδήποτε άλλης μορφής επίταξη προσωπικών υπηρεσιών ως μέτρο αντιμετώπισης απεργίας ή ανάλογης μορφής κινητοποιήσεις ελεύθερων επαγγελματιών ή αυτοαπασχολούμενων, πριν ή μετά την κήρυξή τους.».

Όσο συνεχίζεται η κατάσταση έκτακτης ανάγκης θα δούμε και άλλες ανάλογου είδους ρυθμίσεις, αποδομητικές του εργατικού δικαίου. Κατά την άποψή μας, ακόμα και όταν εξομαλυνθεί η κατάσταση, κάποιες από αυτές θα διατηρηθούν, γιατί εξ αρχής ήρθαν για να μείνουν. Εκτός και αν το κράτος επιδείξει την εντιμότητα που απαιτεί απ’ τους πολίτες ή αν οι τελευταίοι την διεκδικήσουν.